Disleksi Nedir?
Özel öğrenme bozuklukları 3 ana sınıfa ayrılmaktadır. Bu alt sınıflar yazma bozukluğu olan disgrafi, matematik öğrenmede güçlük olan diskalkuli ve okuma güçlüğü olan disleksidir. Disleksi dil ve özellikle okuma ile ilgili işlevlerde sıkıntılar meydana getiren bir tür öğrenme güçlüğüdür. Disleksili kişiler sınıf yaşantısına normal bir uyum gösterirler fakat yazılı harfleri, sayıları, heceleri ve sözcükleri tanımada zorluk yaşarlar. Bu kişiler genellikle tersten okurlar ve okumada yaşanan zorluğa bağlı yazmada da sorunlar yaşarlar.
Disleksinin kaynağının ne olduğu halen tam olarak bilinmemektedir. Fakat genel bir kanıyla disleksinin nedeninin merkezi sinir sisteminin yazma becerisini işleme biçiminde aksaklıkların meydana gelmesi olduğu düşünülmektedir.
Çoğu insan çocukluk döneminde disleksi olduğunu öğrenir ve bu genellikle yaşam boyu süren aktif bir sorun olarak devam eder. Bu disleksi formu aynı zamanda “gelişimsel disleksi” olarak da adlandırılır. Disleksili kişiler bulundukları durumun farkındadırlar ve genellikle okul çağı çocukları bu durumdan utanarak çekingen ve içine kapanık bir davranış biçimi geliştirirler. Bu yüzden disleksinin erkenden fark edilerek çocuğa bu hastalık doğrultusunda eğitim aldırmak büyük önem taşımaktadır.
Disleksi Belirtileri Nelerdir? Disleksili bireyler normal bir zeka kapasitesine sahip olmalarına rağmen beklenenden daha düşük okuma performansına sahiptirler. Dislektik bireylerde görülen belirtiler arasında şunlar yer almaktadır:
Kelimeleri hecelemede zorluklar yaşamak, Harfleri normalden daha fazla eforla öğrenebilmek, "d" ve "b" veya "p" ve "q" gibi birbirinin ayna yansıması olan harfleri ayırmada sorunlar yaşamak, Toplu ortamlarda yüksek sesle okuma yapmaktan kaçınmak, Yeni kelimelerin telaffuzlarında sıkıntı yaşamak, Heceden kelimeye yani parçadan bütüne gitmede zorlanmak, Okumaktan çabuk sıkılmak, okumayla ilgili ödevleri yapmaktan kaçmak, Sözcüklerde sesli harflerin yerini karıştırmak, Akıcı okuma yapamamak, Okuma esnasında sık sık ses ve imlâ hataları yapmak, oldukça yavaş okumak, Yön tayininde ve adres bulmada zorlanmak.
Disleksi Neden Olur?
Disleksinin oluşum nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak olgular arasında yapılan kıyaslara dayanan bazı çalışmalar birtakım risk faktörlerini ortaya koymuştur. Disleksiye sebep olan faktörler arasında şunlar yer almaktadır:
Genetik faktörler: Disleksinin genetik geçişli olduğuna dair bazı çalışmalar mevcuttur. Ebeveynlerinden biri disleksi olan çocuklarda disleksi görülme olaslığı %50’leri bulmaktadır. Down sendromu gibi genetik hastalıklar da disleksiye yatkınlığı arttırmaktadır.
Beyindeki yapısal ve gelişimsel farklılıklar: Yapılan çalışmalar disleksik kişilerin beyin yapısı, işlevi ve kimyasında farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır.
Beyin gelişiminde ve fonksiyonunda sonradan meydana gelen bozulmalar: Beynin zarında ve kendisinde meydana gelen enfeksiyonlar, toksik kimyasallara maruziyet ve benzeri fetal evrede beyin gelişimini bozabilir ve daha sonra disleksinin açığa çıkma olasılığını arttırabilir.
Disleksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Disleksinin en belirgin belirtisi okuma üzerine olduğundan küçük çocuklarda okula başlayana kadar bu hastalığın varlığı genellikle tespit edilememektedir. Çocukta görülen bazı motor bozuklukları gibi değişiklikler disleksinin varlığına işaret edebilir.
Disleksi sıklıkla ilkokul çağında açığa çıkmakta ve bu sorunu ilk farkeden kişi çocuğun öğretmeni olmaktadır. Disleksinin şiddetine göre durum değişmekle beraber çocuğun okumaya başladığı andan itibaren disleksi fark edilmektedir.
Disleksi Teşhisi Nasıl Konulur? Disleksinin tanısının konulmasında bazı testlerden yararlanılmaktadır. Tanıda kullanılan yöntemler arasında şunlar yer almaktadır:
Fonolojik İşlemleme Testi (Comprehensive Test of Phonological Processing CTOPP) Woodcock-Johnson III (WHIII) Başarı Testi Woodcock-Johnson Okuma Ustalığı Testi (Reading Mastery Test), Kaufmann Kısa Zekâ Testi (KBIT-2) Disleksi ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir? Disleksisi olan kişiler okumada yaşadıkları güçlüklerin yanında bazı okuma dışı semptomlara da sahip olabilmektedirler. Disleksi ile beraber ortaya çıkan semptomlar arasında şunlar yer almaktadır:
Hafızasal problemler,
Zamanı planlamada bocalamak,
Oryantasyonda zorlanmak,
Sağ ve solu karıştırmak,
Birden fazla işi aynı anda yapamamak,
Odaklanma problemleri,
Motor bozuklukla,
Sol elde belirgin zayıflık ve sağ eli daha yavaş kullanmak,
Kendini rahat ifade edememek,
Perspektif kavramından yoksun olmak.
Disleksik kişiler bu durumlarından sıkıntı duyduklarından ve mahcup olduklarından dolayı kendilerini diğer insanlardan ve toplumdan ayrıştırırlar. Genellikle agresif ve saldırgan tavırlar sergilerler.